Tłumaczenie a prawo autorskie – jakie przepisy prawne obowiązują?
Chcesz stworzyć tłumaczenia literatury pięknej lub naukowej? A może firma zaproponowała Ci przygotowanie polskich napisów do anglojęzycznego filmu i zastanawiasz się, czy Twoje dzieła będą chronione przez prawo autorskie? Czy przepisy przygotowane z myślą o twórcach dotyczą także translacji? Jak to wygląda z prawnego punktu widzenia? Przedstawiamy obowiązujące akty i prawa przysługujące tłumaczowi. Przeczytaj i rozwiej swoje wątpliwości!
Podstawy prawne, czyli jakie akty są wiążące?
Twórcy są chronieni przez ustawę z 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zm.). W art. 2 ust. 1 można znaleźć zapis, że tłumaczenie jest przedmiotem prawa autorskiego. Aby jednak przysługiwała mu ochrona, musi ono zostać uznane za utwór w świetle obowiązujących przepisów. Sąd Najwyższy 24.07.2009 roku wydał wyrok (II CSK 66/2009), w którym stwierdzono, że tłumaczenia mogą zostać zaklasyfikowane jako utwór w rozumieniu ustawy, gdy są przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze.
Czy prawa autorskie przysługują tłumaczowi?
Prawa autorskie przysługują tłumaczowi, gdy wykonany przez niego przekład spełnia warunek oryginalności. Tłumaczenia na angielski, rosyjski lub inny język obcy muszą być rezultatem pracy kreatywnej twórcy. Warto wziąć pod uwagę, że tekstu praktycznie nie da się przetłumaczyć w proporcji 1:1, ponieważ nie będzie wtedy w pełni zrozumiały dla osób, które na co dzień żyją w innej kulturze. Każde państwo ma swoje zwyczaje i obyczaje, a kontekst kulturowy jest bardzo ważnym elementem każdej translacji.
Teksty ogólne mają swobodniejszy charakter. Tłumaczenie literatury czy poezji powinno być przede wszystkim źródłem doznań estetycznych lub rozrywką dla czytelnika. W cenie jest duża dawka kreatywności, aby uzyskać atrakcyjność językową. Należy odpowiednio dobierać słowa, by uchwycić dowcip autora oraz kontekst. W przypadku tłumaczenia wierszy należy samodzielnie tworzyć rymy, które język angielski czy rosyjski będzie miał zupełnie inne niż polski. Dosłowny przekład nie pozwoliłby osiągnąć wybitnych walorów artystycznych. Tutaj więc prawnicy i sądy nie mają wątpliwości, aby takie tłumaczenia uznać za oryginalny utwór w świetle obowiązującej ustawy.
Natomiast osoba przekładająca treść dokumentów państwowych, umów handlowych czy materiałów specjalistycznych ściśle trzyma się słów z bezpośredniego źródła. Tutaj najważniejsze jest wierne odwzorowanie. Gdy translacja dotyczy tekstów technicznych, tabel, kart menu lub innych treści, których oryginały nie stanowią utworu, trudno gotowe działo zaklasyfikować jako indywidualny wytwór pracy ludzkiej. W ich przypadku tłumaczowi nie będą przysługiwać prawa autorskie.
Utwór zależny – co to oznacza?
Każde tłumaczenie stanowi utwór zależny względem oryginału. Zgodnie z przepisami, twórcy dzieła oryginalnego zawsze przysługują prawa autorskie, a rozporządzanie i korzystanie z utworu zależnego jest uzależnione od zgody autora pierwowzoru. Na każdej kopii przekładu należy wymienić twórcę utworu oryginalnego.
Osoba, która stworzyła pierwowzór, może cofnąć wcześniej wydane zezwolenie na swobodne korzystanie z utworu zależnego. Taka sytuacja jest jednak możliwa tylko wtedy, gdy gotowe tłumaczenie nie zostało rozpowszechnione w czasie do 5 lat od momentu udzielenia zgody. Twórca nie musi wtedy zwracać wynagrodzenia za wcześniej wydaną zgodę na translację na język obcy.
Czy zgoda autora na tłumaczenie zawsze jest wymagana?
Zezwolenie twórcy pierwotnego utworu jest niezbędne wyłącznie, gdy wykonane tłumaczenia np. na język angielski czy rosyjski będą wykorzystane. Może to być wydanie książki i jej dystrybucja, nagranie piosenki czy napisów do filmu, odtworzenie bądź wykonanie. Taka zgoda nie jest konieczna, gdy autorskie prawa majątkowe do dzieła już wygasły oraz tłumaczone były treści, które nie są objęte ochroną (nie stanowią utworu w świetle ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Do tej ostatniej grupy zalicza się m.in. dokumenty urzędowe, opisy patentowe i ochronne, informacje prasowe oraz akty normatywne i projekty urzędowe.
Biuro Tłumaczeń MTR – zaufaj profesjonalistom!
Chcesz zlecić tłumaczenia na angielski, rosyjski lub inny język obcy? Biuro Tłumaczeniowe MTR z Warszawy oferuje profesjonalne przekłady zwykłe i uwierzytelnione. Mamy bogate doświadczenie we współpracy z klientami prywatnymi oraz firmami działającymi w wielu różnych branżach. Przestrzegamy obowiązujących przepisów prawa autorskiego. Zlecając nam translacje, możesz być pewny, że nie złamiesz obowiązujących przepisów.
